Tadzjieks

 

Het Tadzjieks, ook Galcha genoemd, wordt door ongeveer 4 miljoen mensen in de Republiek Tadzjikistan gesproken, alsmede in aangrenzende gebieden in Oezbekistan en Kirgizië.

Het Tadzjieks is zo nauw verwant aan het Perzisch uit Iran en Afghanistan dat het Tadzjieks soms wordt beschouwd als een dialect van het Perzisch. Door het intense contact met sprekers van Turkse talen en de hoge mate van tweetaligheid met het Oezbeeks en het Kirgizisch is het Tadzjieks, meer dan het Perzisch, beïnvloed door Turkse talen. Het vocabulaire van het Perzisch en het Tadzjieks is afwijkend, omdat het Tadzjieks heel veel Russische leenwoorden kent. Het Perzisch daarentegen heeft meer leenwoorden uit West-Europese talen.

Het Tadzjieks is een subgroep van de West-Iraanse talen, waartoe ook de nauw verwante Perzische talen Farsi en Dari behoren. De West- en Oost-Iraanse talen behoren tot de Indo-Iraanse tak van de Indo-Europese taalfamilie.

Tot het begin van de 20e eeuw werd het Tadzjieks in het Arabische schrift geschreven. In 1928 werd het Latijnse alfabet ingevoerd en gebruikt totdat het in 1940 door het cyrillische schrift werd vervangen. Tot 1994 werd er een gewijzigd cyrillisch alfabet gebruikt. Onlangs heeft de regering geprobeerd terug te keren naar het Latijnse alfabet.

In de voormalige Tadzjiekse Socialistische Sovjetrepubliek gebruikten de meeste scholen het Tadzjieks in het onderwijs en werden er op de enige universiteit van de republiek lessen verzorgd in het Tadzjieks en Russisch. Zowel in Tadzjikistan als in Oezbekistan worden radio- en televisieprogramma's in het Tadzjieks uitgezonden en boeken, kranten en tijdschriften in het Tadzjieks uitgegeven.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Ten tijde van de Sovjet-Unie diende iedere Sovjetburger, eventueel naast zijn moedertaal, het Russisch te beheersen. Op die manier fungeerde het Russisch als een lingua franca binnen de toenmalige Sovjet-Unie. Hierdoor speelt het Russisch tot op de dag van vandaag een belangrijke rol in het dagelijkse leven in veel voormalige Sovjetrepublieken.

Hierin komt na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 geleidelijk verandering. Sinds het begin van de jaren negentig streven de overheden van voormalige Sovjetrepublieken ernaar de rol van het Russisch in hun samenleving terug te brengen en het gebruik van hun landstaal te intensifiëren om zodoende de eigen identiteit en cultuur te versterken.

De betekenis van het Russisch neemt in de voormalige Sovjetrepublieken weliswaar af, maar zal gezien de belangrijke rol van de Russische Federatie in de regio een belangrijke plaats blijven innemen.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Tekstfragment Tadzjieks

Ман французам.

Ман забони шуморо намедонам

Ман барои пирифтани таъом аз шумо кумак мехоҳам, марди парастор ва муҳофиз.

Mapҳамат карда барои ман касеро ёбед, ки вай бо боварии том бехатарии маро муҳофизат кунад ва барои баргаштани ман ба хона кумак расонад.

Ман кушиш мекунам, то ки ҳаёти шуморо дар хатар нагузорам

Ҳукумати мо ба шумо мукофот хоҳад дод.

Nederlandse vertaling

Ik ben een Fransman.

Ik spreek uw taal niet.

Ik vraag uw hulp om eten, onderdak en bescherming te krijgen.

Breng me alstublieft naar iemand die voor mijn veiligheid kan zorgen en mij kan helpen terug thuis te komen.

Ik zal proberen uw leven niet in gevaar te brengen.

Mijn regering zal u terugbetalen.

Copyright © Inter-Lingua