Azeri

 
Het Azeri of Azerbeidzjaans wordt door zo'n 7 miljoen mensen in Azerbeidzjan en de voormalige Sovjet-Unie gesproken. Verder wordt het eveneens gesproken in Iran, Irak en Turkije. 98% van de Azeri beschouwen deze taal als hun eerste taal. Het Azeri heeft een lange literaire geschiedenis en werd een bepaalde tijd gezien als de lingua franca voor sprekers van Turkse talen in Centraal-Azië.

Het Azeri behoort tot de Turkse tak, meer bepaald tot het Zuidwest-Turks of Ogoezisch, van de Altaïsche taalfamilie. Tot het Ogoezisch behoren het Turks van Turkije, het Azeri, de Turkse dialecten van Perzië en het Turkmeens. Het Azeri kent twee schriften, waarvan hieronder voorbeelden volgen. Het cyrillische schrift wordt weliswaar nog altijd gebruikt, maar sinds de onafhankelijkheid van de voormalige Sovjet-Unie steeds meer vervangen door het Latijnse schrift. Dit schrift wordt gekenmerkt door de omgekeerde "e” [ə] die typisch is voor het Azeri. Naast de officiële taal, het Azeri, spreken grote delen van de bevolking, met name mensen met een hogere opleiding, goed Russisch.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Ten tijde van de Sovjet-Unie diende iedere Sovjetburger, eventueel naast zijn moedertaal, het Russisch te beheersen. Op die manier fungeerde het Russisch als een lingua franca binnen de toenmalige Sovjet-Unie. Hierdoor speelt het Russisch tot op de dag van vandaag een belangrijke rol in het dagelijkse leven in veel voormalige Sovjetrepublieken.

Hierin komt na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 geleidelijk verandering. Sinds het begin van de jaren negentig streven de overheden van voormalige Sovjetrepublieken ernaar de rol van het Russisch in hun samenleving terug te brengen en het gebruik van hun landstaal te intensifiëren om zodoende de eigen identiteit en cultuur te versterken.

De betekenis van het Russisch neemt in de voormalige Sovjetrepublieken weliswaar af, maar zal gezien de belangrijke rol van de Russische Federatie in de regio een belangrijke plaats blijven innemen.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Tekstfragment Azeri (cyrillisch schrift)

Дащи Низаминин вятяни, гядим мядяниййят абидяси - Эянъя шящяри Кичик Гафгазын шимал-шярг тяряфиндя, Эянъя-Газах дцзцндя, Эянъя чайын щяр ики сащилиндя йерляшир. Азярбайъанын ичтимаи-игтисади, сийаси вя мядяни щяйатында мцщцм рол ойнамыш бу шящяр карван йолларынын кясишмясиндя йерляширди. Бурада сайащятчиляр дайаныр, узаг юлкялярдян алимляр фикирляри иля бюлцшцрдцляр. Зянэин тарихин сящифялярини вярягляйяркян биз онун щяр бир сятриндя гядим шящяринин изляриня растлашырыг, онун сясини ешидир, няфясини щисс едирик.

Nederlandse vertaling

Een monument van de oudste cultuur, het geboorteland van de grote Nizami, de stad Gjandzja ligt aan de noordoostelijke voet van de Kleine Kaukasus, op het laagland van Gjandzja-Gazach op beide oevers van de rivier de Gjandzjatsjaj. Deze stad, die een grote rol heeft gespeeld in het sociaal-economische, politieke en culturele leven van Azerbeidzjan, lag op een kruispunt van karavanen waar reizigers stopten en genoten van gesprekken met buitenlandse wetenschappers. Al bladerend door de bladzijden van zijn rijke geschiedenis, komen we in iedere regel sporen tegen van de oude stad, horen we zijn stem en voelen we zijn adem. Er zijn verscheidene opvattingen over de wordingsgeschiedenis van Gjandzja als stad. Sommige wetenschappers zijn van mening dat de stad vóór onze jaartelling is gesticht, de meerderheid gelooft echter dat dit aan het begin van de Middeleeuwen was.

Tekstfragment Azeri (Latijns schrift)

Əziz Ana!

Əvvəla, salam. İkincisi əgər zəhmət çəkib, mənim

əhvalımı xəbər almaq istəsən, mən indi Dərbənd

yaxınlığındayam. Çiskinli-dumanlı bir havadı. Əsla

nigaran qalma, bircə gilə üşümürəm. Dənizə qar yağır,

amma vecimə deyil. Mən tək deyiləm, can Ana.

 
Yaxşısı budur, hər şeyi olduğu təki sənə söyləyim.

Bilərəm, gecən-gündüzün yoxdur. Bilirəm, şəhərin

bütün xəstəxanalarını, meyitxanalarıni dolaşmısan.

Heç bir oğul öz anasına mənim danışacağım macəranı

danışmaz. Amma səni intizarda qoymayacağam. Hər şeyi

bilməlisən...

Nederlandse vertaling

Lieve moeder,

Om te beginnen, hallo. Voor het geval je je afvraagt

hoe het met me gaat, ik ben nu in de buurt van Derbent. Het is bewolkt

en regenachtig weer. Maar maak je geen zorgen, ik heb het

helemaal niet koud. Op zee sneeuwt het, maar dat maakt me niet uit.

Ik ben hier niet alleen, moeder.

 
Het zou beter zijn als ik je zou vertellen hoe het allemaal

precies is gegaan. Ik weet dat je niet kon slapen of rusten.

Ik weet dat je me in alle ziekenhuizen en mortuaria van de

stad hebt gezocht. Geen enkele zoon zou zijn moeder de

gruwelverhalen durven vertellen die ik je nu ga zeggen.

Maar ik wil dat je alles weet.

 
[Sabir Ahmadli, Azerbeidzjaans schrijver]

Copyright © Inter-Lingua